Die tirannie van "skoon" wees

Die stem aan die ander kant van die lyn klink effe onsamehangend. Dit is dié van n jong man, Lyle. Hy is 24 jaar oud. En hy is reeds agttien maande lank skoon.
Vir nege jaar lank het hy die mense om hom in n nagmerriewêreld gedompel. Die mense naaste aan hom moes toekyk hoe hy hom oorgee aan dwelms en al maerder en maerder word. Hy het ontwykend opgetree en niemand se besittings was veilig nie. Maar Lyle het nie omgegee nie. Solank hy net daagliks n paar keer per dag tik en heroien kon gebruik, was hy gelukkig.
In graad elf was skool nie meer vir hom n opsie nie. Hy kon nie stilsit nie. Hy kon nie konsentreer nie. Hy kon nie verstaan waarom hy in n klas vasgedruk moes word terwyl hy dwelmbeneweld deur die strate van die Kaapse Vlakte kon ronddwaal nie.
Toe besluit hy eendag om nie meer skool toe te gaan nie. Maar iewers moes hy geld kry om vir sy dwelms te betaal.
“Ek het mense om my gemanipuleer. Vir hulle allerlei stories vertel sodat hulle my moes jammer kry en geld gee,” sê Lyle.
Hy het gelieg en mense besteel. Selfs dié wat die naaste aan hom was, het deurgeloop onder sy lang vingers. Sy pa het sy seun afgeskryf en selfs vir sy meisie was Lyle se leefwyse te veel.
Toe word hy amper twee jaar gelede op n dag wakker, en besef dat niemand hom meer vertrou nie. Die mense vir wie hy die liefste in die wêreld was, het hom verlaat.
Lyle het besef hy moet sy lewe regruk. Hy het by n rehabilitasiekliniek hulp gaan kry en is reeds agttien maande skoon.
“Ek is gelukkig nooit in hegtenis geneem nie.”
Sy broer, drie jaar ouer as Lyle, is egter steeds op dwelms en is al n paar keer opgesluit.
“Ek kan dit nie waag om hom te sien nie. Ek is bang dat ek weer gaan begin gebruik as ek hom sien,” sê Lyle. Hy is so bang om weer in die spiral van dwelms vasgevang te word, dat hy selde uitgaan en meestal by die huis bly.
“My ma en my pa is geskei en my ma het nie blyplek nie. My tante het my ingeneem en ek sorg dat ek besig bly deur haar huis skoon te maak en na goeie programme op TV te kyk. Ek probeer ook net aan goeie goed dink. Ek het my ou vriende afgeskryf. Jy kan nie met mense vriende wees saam met wie jy dwelms gebruik het nie.”
Wanneer hy die dag uitgaan, is dit saam met sy niggies en neefs.
“Hulle het nog nooit dwelms gebruik nie. Ek voel veilig saam met hulle. Ek sal altyd n recovering addict bly,” sê hy.
Maar sy broer is steeds n problem.
“Hy kom vra die heeltyd vir my ma vir geld en kos en slaapplek. Sy probeer hom help. Maar dan steel hy by die mense waar sy bly. En dan word my ma gevra om eerder te trek. My ma weet nie meer waarheen om te gaan nie, maar sy kan haar seun nie net afskryf nie.”
Uiteindelik groet ons. Ek het my storie. Maar selfs nadat ek sy verhaal in n groter storie oor dwelms in die land ingewerk het, laat los Lyle my nie. Lyle is deel van n uiters weerlose groep mense. Hy is arm, jonk en werkloos. En hy kom van n arm gemeenskap waar mense met mooi klere en blink motors dikwels as rolmodel dien – al het hulle deur misdaad ryk geword.
Dit verg n spesiale soort deursettingsvermoë om uit die spiraal van dwelmmisbruik weg te breek en om dag na dag die versoeking te weerstaan. Ek dink Lyle en al die ander recovering addicts is helde.